ბიომრავალფეროვნება და ციფრული ინოვაცია მდგრადი მომავლისთვის

ბიომრავალფეროვნება დედამიწაზე არსებულ მცენარეებისა და ცხოველების ეკოსისტემებსა და სახესხვაობებს მოიცავს. ბოლო დროს, ძალიან გააქტიურებულია საუბარი იმ საკითხებსა და არასასურველ შედეგებზე, რისი გმოწვევაც ბიომრავალფეროვნების დაკარგვასა და შემცირებას შეუძლია — ეკოსისტემების დარღვევა, კლიმატის შეუქცევადი ცვლილება, სურსათთან დაკავშირებული საფრთხეების გააქტიურება და გამწვავება… ამ და სხვა მსგავსი პოტენციური კრიზისების გადასაჭრელად, აუცილებელია ახალი და ინოვაციური გზების ძიება, რა მიზნითაც, ციფრული ტექნოლოგიები ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნებისა და აღდგენისათვის ძლიერ იარაღად უფრო და უფრო სწრაფი ტემპით ყალიბდება. 

შესაძლებლობები ბიომრავალფეროვნების დასაცავად

ციფრული ინოვაცია რადიკალურად ცვლის იმას, თუ როგორ გვესმის, ვაკვირდებით და რა ნაბიჯებს ვდგამთ დედამიწაზე ბიომრავალფეროვნების შესანარჩუნებლად. თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით, კონსერვაციის სპეციალისტებს შეუძლიათ მონაცემების უფრო ეფექტიანად შეგროვება, რთული ეკოსისტემების ანალიზი და მიზნობრივი ღონისძიებების გატარება. უახლესი მონაცემებით კი, მიმართულებები, სადაც ციფრული ინოვაცია, ამ მხრივ, მნიშვნელოვან როლს თამაშობს შემდეგია:

1. დისტანციურად დაკვირვება და სატელიტური გამოსახულება (Remote Sensing & Satelite Imagery) 

დისტანციურად დაკვირვების ტექნოლოგიები — სატელიტები და დრონები — საშუალებას იძლევა რეალურ დროში მივიღოთ ინფორმაცია ნიადაგის გამოყენების, ტყის გაჩეხვისა და ჰაბიტატების ცვლილებების შესახებ ინფორმაცია რეალურ დროში მივიღოთ. მაგალითად, Global Forest Watch იყენებს სატელიტურ სურათებს ტყის გაჩეხვის მონიტორინგისა და უკანონო ჭრის შემთხვევების დასაფიქსირებლადს. ამ ტექნოლოგიის წყალობით, საფრთხეებზე რეაგირება და კონსერვაციის ღონისძიებების ეფექტიანობის შეფასება ძალიან მარტივი და სწრაფი პროცესი ხდება. 

2. ხელოვნური ინტელექტი და მანქანური სწავლება (Artificial Intelligence & Machine Learning)

AI და მანქანური სწავლება ბიომრავალფეროვნების კვლევას რადიკალურად ცვლის. ამ ტექნოლოგიების გამოყენებით, უზარმაზარი მოცულობის მონაცემების ანალიზს სულ რამდენიმე წამი სჭირდება. მაგალითად, AI ალგორითმებს შეუძლიათ კამერების მიერ დაფიქსირებული ფოტოებიდან სახეობების ამოცნობა, ცხოველთა ქცევის შესწავლა და ინვაზიური სახეობების გავრცელების პროგნოზირება. მაგალითად, ისეთი დიდი პროექტები, როგორიცაა Microsoft AI for Earth, ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებას ისეთი ეკოლოგიური პრობლემების გადასაჭრელად გულისხმობს, როგორიცაა ბიომრავალფეროვნების დაკარგვა.

3. სამოქალაქო მეცნიერება და ქრაუდსორსინგი (Citizen Science & Crowdsourcing)

სპეციალურად შექმნილი ციფრული პლატფორმები ბიომრავალფეროვნების დაცვის პროცესში მოქალაქეების ჩართულობას შესაძლებელს ხდის. ისეთი აპლიკაციები, როგორიცაა iNaturalist და eBird, ადამიანებს საშუალებას აძლევს მცენარეებისა და ცხოველებზე თავიანთი დაკვირვებები და შეგროვებული მასალა გააზიარონ, რითაც გლობალური მონაცემთა ბაზა ყალიბდება. ეს კოლექტიური მონაცემები მეცნიერებს სახეობების გავრცელების მონიტორინგსა და პრიორიტეტების განსაზღვრაში ეხმარებათ.

4. ბლოკჩეინი (Blockchain)

ბლოკჩეინ ტექნოლოგია მომარაგების ჯაჭვში გამჭვირვალობის გასაზრდელად გამოიყენება, რათა პროდუქტები — მაგალითად, პალმის ზეთი, ხე-ტყის მასალები — მდგრადობის წესების დაცვით მოიპოვებოდეს. ბლოკჩეინი შეუცვლელი ჩანაწერების მეშვეობით, ხელს უწყობს ველური ბუნების უკანონო ვაჭრობის წინააღმდეგ ბრძოლასა და ეთიკური მოხმარების წახალისებას.

5. დიდი მონაცემები და პროგნოზირებადი ანალიტიკა (Big Data & Predictive Analytics)

დიდი მონაცემებისა და პროგნოზირებადი ანალიტიკის ინტეგრაცია მკვლევრებს საშუალებას აძლევს, ეკოსისტემების დინამიკის სიმულაცია შექმნან და ბიომრავალფეროვნებაზე კლიმატის ცვლილების გავლენა წინასწარ განსაზღვრონ. მაგსავსი ინსტრუმენტები ბუნების მრავალფეროვნების დაცვაზე მომუშავე ორგანოებს მტკიცებულებებსა და არგუმენტებზე დაფუძნებული კონსერვაციის სტრატეგიების შემუშავებასა და რესურსების უფრო ეფექტიან განაწილებაში ეხმარებათ.

6. ნივთების ინტერნეტი და ჭკვიანი სენსორები (IoT & Smart Sensors)

IoT მოწყობილობები და ჭკვიანი სენსორები ეკოსისტემებში გარემოს პირობების მონიტორინგის, ველური ცხოველების გადაადგილების დაკვირვებისა და ბრაკონიერობის შესაჩერებლად გამოიყენება. მაგალითად, დაცულ ტერიტორიებზე დამონტაჟებული აკუსტიკური სენსორები ბენზოხერხის ან გასროლის ხმას აფიქსირებენ, რაც სწრაფ რეაგირებასა და არასასურველი შემთხვევების აღმოფხვრას უზრუნველჰყოფს. 

ბიომრავალფეროვნება, როგორც ციფრული ინოვაციების საყრდენი წერტილი

მართალია ციფრული ინოვაციები ბიომრავალფეროვნების დაცვას ეხმარება, თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ ტექნოლოგიურ პროგრესს თავად ბუნებაც შთაგვაგონებს. ბიომიმიკრიის სფერო, რომელიც ბუნების დიზაინებისა და პროცესების იმიტაციას გულისხმობს, უკვე მრავალ ინოვაციურ ტექნოლოგიას გვთავაზობს, მათ შორის: 

• ბიომიმეტიკური დიზაინი

ინჟინრები და დიზაინერები მდგრადი ტექნოლოგიების შესაქმნელად  შთაგონებას სწორედ ბუნებიდან იღებენ. მაგალითად, იაპონიის Shinkansen-ის სწრაფმავალი მატარებლის დიზაინი შთაგონებული იყო ალკუნის (kingfisher) ნისკარტის ფორმით, რამაც გადაადგილებისას ტრანსპორტის ხმაური და ენერგომოხმარება შეამცირა. 

ბუნებაზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებები
ბუნებაზე დაფუძნებული გადაწყვეტები — მაგალითად, ჭაობის აღდგენა ან ურბანული ტყეების გაშენება — ციფრულ დაგეგმვის ინსტრუმენტებშია ინტეგრირებული. უფრო ზუსტად რომ აღვწეროთ, გეოგრაფიული საინფორმაციო სისტემები (GIS) და 3D მოდელირების პროგრამები ქალაქის დამგეგმარებლებს წვანე ინფრასტრუქტურის შექმნაში ეხმარება, რაც საბოლოო ჯამში, ბიომრავალფეროვნების ზრდასა და ადამიანის კეთილდღეობის მატებას უწყობს ხელს.

ბიოინსპირირებული ალგორითმები
ბუნებით შთაგონებული ალგორითმები ხელოვნურ ინტელექტსა და ოპტიმიზაციის სისტემბში ფართოდ გამოიყენება. მაგალითად, Ant Colony Optimization ალგორითმები ადმიანის ჭიანჭველების ქცევაზე დაკვირვებას ეფუძნება, მაშინ, როცა გენეტიკური ალგორითმები — დარვინის ბუნებრივი გადარჩევის იდეიდან მომდინარეობს. მათი გამოყენების მაგალითები კი მრავალ სფეროში გვხვდება, მათ შორის, ისეთ ერთმანეთისაგან განსხვავებულ დარგებში, როგორიცაა ლოგისტიკა და რობოტიკა